Akgünlük hakkında bilmeniz gerekenler

Boswellia serrata (Olibanum Indicum), halk arasında Hint günlük ağacı olarak bilinir ve Burseraceae familyasına aittir. Orta-büyük boyutlarda dallanan bir ağaçtır. Yem, kereste, ilaç, dini törenler ve kozmetik amaçlarla kullanılır. Bu bitki, tıbbi özellikler gösteren oleo-gum-reçine kaynağıdır.

Boswellia cinsi, 1719-1780 yılları arasında yaşamış Johann Boswell onuruna isimlendirilmiştir. Boswell, 25 Boswellia türünü tanımlamıştır; ancak bunların bazıları günümüzde 21 bilinen türün eşanlamlıları olarak kabul edilmektedir.

Boswellia cinsi genellikle Afrika'da (Sudan, Eritre, Etiyopya, Somali ve Kenya), Arabistan’ın güneyinde (Umman ve Yemen) ve Hindistan'da yetişir. Türkiye’de bulunduğuna dair bir kayıt yoktur.

Boswellia serrata, Ayurveda’da en eski ve en değerli şifalı bitkilerden biridir. Sanskritçe “Gajabhakshya” adı, fillerin bu bitkiyi yemeyi sevdiğini gösterir. Geleneksel Ayurveda ve Unani tıbbında; artrit, ishal, dizanteri, bağırsak kurtları, çıban, ateş, cilt ve kan hastalıkları, kalp hastalıkları, ağız yaraları, boğaz ağrısı, bronşit, astım, öksürük, vajinal akıntı, saç dökülmesi, sarılık, basur, frengi, düzensiz adet ve karaciğer uyarımı için kullanılır. Ayrıca halk arasında karın ağrısı, böbrek taşı, akne, yaralar ve mide hastalıkları için de kullanımı yaygındır. Yılan zehrine karşı ve adet kanamasını artırmak için de kullanıldığı bilinmektedir. Ayrıca, geleneksel İran tıbbında peptik ülserlerin tedavisinde kullanılan Boswellia serrata oleogummi reçinesinin yara iyileştirici, hücre koruyucu, salgı azaltıcı, antiasit ve prostaglandin üretimini düzenleyici etkileri olduğu da kaydedilmiştir.

Boswellia serrata ekstraktı ve oleo-gum-reçinesi farmasötik açıdan en önemli ürünleridir. Reçine, yüzyıllardır geleneksel Ayurveda tıbbında iltihaplı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Son zamanlarda ise artrit, kolit ve astım gibi durumlara karşı pazarlanmaktadır. Ayrıca parfüm ve aroma olarak da kullanılır (günlük). Farklı konsantrasyonlarda, reçetesiz olarak satılmaktadır.

Ağaç gövdesine yapılan bir kesikten elde edilen bu madde, özel olarak yapılmış bambu sepetlerde toplanır. Yarı katı haldeki reçine, yaklaşık bir ay boyunca sepetin içinde bekletilir; bu süre zarfında yerel olarak "ras" olarak bilinen sıvı içeriği akmaya devam eder. Geriye kalan yarı katı ila katı kısımlar, reçine olarak bilinir ve yavaşça amorf, gözyaşı şeklinde, hoş kokulu ürünlere dönüşerek sertleşir. Daha sonra, bu reçine tahta tokmak veya kesici aletlerle küçük parçalara ayrılır ve bu işlem sırasında kabuk parçaları gibi tüm yabancı maddeler elle temizlenir. Reçine; aroması, rengi, şekli ve büyüklüğüne göre sınıflandırılır. Genellikle piyasada Süper Kalite, 1. Sınıf, 2. Sınıf ve 3. Sınıf olmak üzere dört kalite bulunur. Ağaçtan yeni elde edilen reçine sıcak, hoş kokulu ve hafif acı bir tada sahiptir. Reçine, ağaç yaralandıktan sonra genellikle Mart veya Nisan aylarında yaz boyunca ve sonbahara kadar hasat edilir. Bu madde, eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından kıymetli tütsü, duman verici ve çok amaçlı aroma maddesi olarak kullanılan "günnük" (frankincense) idi. Günümüzde ise genellikle tütsü tozu ve çubuklarının yapımında kullanılmaktadır.

Oleo-gum-reçine, %30-60 reçine, %5-10 esansiyel yağlar (organik çözücülerde çözünebilen) ve geri kalan kısmı polisakkaritlerden oluşur. Reçine kısmı, monoterpenler, diterpenler, triterpenler ve dört ana pentasiklik triterpenik asidi içerir: β-boswellic acid, asetil-β-boswellic acid, 11-keto-β-boswellic acid ve asetil-11-keto-β-boswellic acid. Bu asitler, iltihap enzimlerini baskılayan ana bileşenlerdir. Özellikle asetil-11-keto-β-boswellic acid, 5-lipoksigenaz enziminin en güçlü inhibitörüdür.

Boswellik asit içeren sakız, güçlü anti-inflamatuar etkiler gösterir. Bu özelliği sayesinde romatoid artrit ve osteoartrit gibi kronik rahatsızlıklarda ağrıyı hafifletir ve hareket kabiliyetini artırır. Düzenli kullanımla eklem sağlığını koruma potansiyeli daha da belirginleşir.

Boswellia serrata sakız reçinesinin diyabet karşıtı etkilerine dair doğrudan kanıtlar bulunmaktadır. Araştırmacılar, tip 2 diyabet hastalarında Boswellia serrata sakız reçinesinin kan şekeri düşürücü (antihiperglisemik) ve lipid düşürücü etkilerini değerlendirmiştir. β-Boswellic asit (β-BA) ve 11-keto-β-boswellic asit (β-KBA)'nin diyabet karşıtı etkileri, Dipeptidil peptidaz 4 (DPP-4) enziminin inhibisyonu yoluyla ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, β-BA ve β-KBA’nın diyabet karşıtı, antioksidan ve anti-hiperlipidemik etkileri, bu bileşiklerin diyabetik durumlar için potansiyel tedavi ajanları olarak değerlendirilebileceğini göstermektedir.

Boswellia serrata özleri, antibakteriyel ve antifungal aktivite gösterir. Çeşitli bakteri türlerine karşı koruyucu olabilir ve ilaç geliştirme çalışmalarında değerlendirilebilir.

Boswellia serrata, antiviral aktivite göstermektedir. β-boswellic asit (BA), Boswellia serrata bitkisinin oleo-sakız reçinesinin (BSE) en önemli etkili bileşenleridir ve bu bitki, çeşitli cilt enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Tıbbi potansiyelinden yararlanmak amacıyla, β-boswellic asidin Herpes Simplex Virüs 1 (HSV-1)’e karşı antiviral özelliği araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar, Boswellia serrata oleo sakız reçinesinin, HSV-1 kaynaklı cilt enfeksiyonlarında etnomedikal (geleneksel tıbbi) kullanımını desteklemektedir.

Boswellia serrata’daki triterpenoid bileşikler (özellikle boswellic asit), antitümör özellikler gösterir.

Günlük sakızının mide üzerinde yatıştırıcı etkileri vardır ve gastrit, ülser gibi mide asidi dengesizliğinden kaynaklı hastalıklara karşı koruyucu etki sağlar. Ayrıca iltihaplı bağırsak hastalıklarının semptomlarını hafifleterek bağırsak sağlığını destekler.

Tütsü olarak kullanıldığında, zihni sakinleştirir ve meditasyona yardımcı olur. Tarih boyunca ruhsal arınma ritüellerinde yer almıştır. Günümüzde de aromaterapide stres azaltıcı ve rahatlatıcı etkileri için kullanılır.

Günlük sakızı, farklı şekillerde kullanılabilen çok yönlü bir bitkisel üründür:

• Geleneksel tıpta, günlük sakızı doğrudan çiğnenerek kullanılabilir. Sakız şeklinde çiğnendiğinde, ağız ve diş sağlığı üzerinde olumlu etkiler gösterir. Diş eti sorunlarını hafifletir, kötü nefesi giderir. Aynı zamanda mideyi yatıştırıcı etkisi sayesinde sindirim sistemi sağlığına katkı sağlar. Bir diğer yaygın kullanım şekli ise tütsü olarak yakılmasıdır.
• Modern tıpta, günlük sakızı genellikle kapsül, tablet veya toz formunda bulunur. Kapsüller; iltihaplı hastalıkların tedavisinde, eklem sağlığını desteklemek ve bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla kullanılır.