MİDE RAHATSIZLIKLARI ÇERÇEVESİNDE GASTRİT: NEDENLERİ, SEMPTOMLAR VE GÜNCEL TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Mide, vücudun sol üst kısmında, diyaframın altında yer alan gastrointestinal sistemimizin önemli bir organıdır. Midenin temel görevleri arasında şunlar yer almaktadır: besinlerin depolanması, mekanik sindirim, kimyasal sindirim, mikropları öldürme, B12 vitamini emilimi, hormon salgılama. 

Mide yiyecekleri geçici olarak depo eder, kaslı yapısıyla besinleri karıştırarak küçük parçalara ayırır, mide asidi (HCl) ve enzimler (pepsin) yardımıyla proteinleri parçalar. Bu asidik ortam aynı zamanda vücudu zararlı mikroorganizmalara karşı korur. Ürettiği ghrelin hormonuyla vücudun açlık-tokluk mekanizmasında rol oynarken gastrin hormonuyla sindirimi düzenler. 

• Mukus ve bikarbonat tabakası: Midenin iç çeperini kaplayan kalın mukus tabakası asidin mide hücrelerine doğrudan temas etmesini engeller. Bu mukus içerisinde bikarbonat iyonlarını barındırır. Bikarbonat iyonları aside tampon görevi görmektedir.
• Sıkı Hücresel Bağlantılar: Mide epitel hücreleri arasında sıkı bağlantılar vardır. Bu sayede asidin daha derin tabakalara inmesi önlenir.
• Hızlı Hücre Yenilemesi: Mide epitel hücreleri yaklaşık 35 günde bir yenilenir. Hasar gören veya aside maruz kalan hücreler hızla atılır ve yeni hücreler üretilir.
• Prostaglandin etkisi: Prostaglandin midedeki kan akışını artırır ve mukus üretimini destekler. Eğer bu madde baskılanırsa (örn. ağrı ve romatizmal hastalıkların tedavisinde sıklıkla kullanılan ilaçlar olan nonteroidal antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) prostaglandin sentezini azaltır) midenin savunma mekanizması zayıflayabilir.

Gastrit, mide mukozasının iltihaplanması durumudur. Midenin koruyucu mukus tabakasının çeşitli etkenlerle zarar görmesi veya mide asidinin artması sonucunda mukoza tabakasına zarar vermesi durumlarında ortaya çıkabilir. Gastrit, akut (aniden gelişen) veya kronik (yavaş ve zamanla gelişen) olmak üzere iki şekilde meydana gelebilir.

Sebepleri:

• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Helicobacter pylori (H. pylori) bakterisi en yaygın enfeksiyon sebeplerinden biridir. H. pylori midenin koruyucu mukoza tabakasına zarar veren üreaz enzimini üretir. Bu enzimin verdiği zarar , gastrik asidin mide zarını tahriş etmesine ve iltihaplanmasına sebep olur.
• Ağrı kesicilerin sıklıkla kullanılması: Nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) olarak isimlendirilen bu ilaçlar, prostaglandin sentezinde görevli olan COX-1 ve COX-2 enzimlerini (siklooksijenaz-1 ve siklooksijenaz-2 enzimlerini) inhibe ederler. Prostaglandin, mukus ve bikarbonat iyonlarının üretilmesini sağlayarak mide üzerinde koruyucu bir görev üstlenir.  Uzun süreli NSAİİ kullanan hastalarda bu koruma mekanizması zarar görür.
• Fazla alkol tüketimi: Mide mukozası üzerinde tahriş edici-irritan etki gösteren alkol, mide mukozasındaki hücrelerin zarar görmesine sebep olur.
• Radyasyon maruziyeti: Kanser tedavisi için alınan radyasyon tedavileri de gastrit için risk faktörüdür.
• Otoimmün gastrit: Vücudun antikorlarının mide astarını oluşturan hücrelere saldırma durumudur. Otoimmün gastrit, Haşimato hastalığı ve tip-1 diyabet gibi diğer otoimmün hastalıklarla bağlantılı olabilmektedir.

Semptomları:

• Epigastrik (göbek deliği ile göğüs duvarı arasında kalan bölümde) ağrı ve rahatsızlık
• Mide yanması
• Mide bulantısı ve kusma
• Midede şişkinlik
• İştah kaybı
• Geğirme isteği

Gastrit komplikasyonları:

Gastrit tedavi edilmediği takdirde çeşitli komplikasyon hastalıklara yol açabilir. Başlıca komplikasyonlar şunlardır:

• Peptik ülser (Mide veya Duodenum Ülseri): Mukoza bütünlüğünün bozulmasıyla yara oluşumudur.
• Gastrointestinal kanama: Erozyon veya ülser derinleşirse mide iç yüzeyinde kanama gelişebilir.
• Pernisiyöz Anemi (Vitamin B12 Eksikliği Anemisi): Gastrit hastalığı, mide gövdesini ve mide fundusunu kaplayan hücrelerin harap olmasına yol açarak B12 vitamini eksikliğine ve pernisiyöz anemiye sebep olabilir.
• Mide Kanseri (adenokarsinom): H. pylori tarafından hasar görmüş gastrik epitelyum (mide mukoza hücreleri) gastrik adenokarsinoma (mide kanserine) dönüşebilir.
• Mide Perforasyonu (delinme)
• Pilor Stenozu (gastrik darlık)

İlaç Tedavisi:

• Proton Pompası İnhibitörleri (PPİ): Genellikle omeprazol, lansoprazol, pantoprazol, esomeprazol, rabeprazol gibi proton pompası inhibitörleri, midenizin ürettiği asit miktarını azaltan bir ilaç sınıfıdır. PPİ’ler mide parietel hücreleri asit salgılamak üzere uyarıldıklarında daha etkililerdir. Bu sebeple yemekten önce alınmalıdırlar. Genellikle günde bir kez aç karnına alınırlar.
• Antibiyotikler: Klaritromisin, amoksisilin, metronidazol antibiyotikler kombine olarak genellikle bir proton pompası inhibitörü ile birlikte reçete edilirler.
• Bizmut Subsalisilat: Bu bileşik hem antibakteriyel hem de mide koruyucu özelliklere sahiptir. 
• H2 Reseptör Antagonistleri: Famotidin, ranitidin, simetidin gibi ilaçları içeren bu ilaç sınıfı mide parietel hücrelerindeki H2 reseptörlerinde histaminin etkisini bloke ederek mide asit üretimini azaltır.
• Antasitler ve Sukralfat: Antiasitler mide asidini nötralize ederek kısa süreli rahatlamayı sağlarlar. Ancak mukozal iyileşmede önemli bir rolleri yoktur. Sukralfat ise zarar görmüş mukozanın üzerinde koruyucu bariyer oluşturarak semptomların iyileşmesinde ve zarar görmüş dokunun onarımında yardımcı olur.

Hastalığın önlenmesi:

Besin Desteği ve Beslenme Düzeni:

Beslenme alışkanlığı edinimi, kötü beslenme alışkanlıklarından kaçınırken kişinin yeme alışkanlıklarını ve besin alımını vücudun ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre bilinçli bir şekilde ayarlayarak fiziksel sağlığın korumasını ifade eder.

• Düzenli aralıklarla yemek yemek: Midede düzenli peristaltizmi (hareketleri) başlatmanın ve böylece mide mukozasının aşırı yorulmasını etkili bir şekilde önlemenin önemli bir yoludur.
• Daha küçük ve daha sık öğünler tüketmek: Yalnızca mide üzerindeki tek öğünün yükünü azaltmakla kalmayıp aynı zamanda kan şekeri seviyelerinin stabil kalmasına da yardımcı olan etkili bir beslenme metodudur.
• Yiyecek hijyeni: Gastrit ve mide ülserlerinin önlenmesinde yiyecek hijyeni çok önemlidir. Vücuda yiyecek yoluyla girmesi muhtemel bakteri, pestisit (tarımsal üretimde kullanılan toksik (zehirli) etkili kimyasal bileşikler) ve diğer zararlı maddelerin yiyeceklerden temizliğini sağlayarak bu maddeleri minimum seviyeye indirmek gerekir. Örneğin meyve ve sebzeler bol suyla yıkanmalı, pestisit oranını düşürmek için karbonatlı su tercih edilmelidir. Yiyecekler kuru ve hijyenik ortamlarda saklanmalıdır.
• Protein alınımı: Protein vücut hücrelerinin önemli bir bileşenidir ve mide mukozasının hücrelerinin onarımında, yenilenmesinde önemli rol oynamaktadır. Böylece gastrit ve mide ülseri semptomlarını hafifletebilir. Proteince zengin besinler diyet listesine eklenmelidir.
• Tahriş edici yiyeceklerden kaçınma: Gastrit hastaları mide mukozasını rahatsız edecek yiyeceklerden kaçınmalıdır. 

Rahatsız edici yiyecekler olarak şunlar örneklendirilir:

• Asitli içecekler 
• Baharatlı yiyecekler
• Turunçgil veya domates gibi asidik yiyecekler
• Yağlı veya kızarmış yiyecekler
• Kaffein içerikli içecekler

NOT: Gereksiz ve sık aralıklarla NSAİİ ilaçları almaktan kaçınılmalıdır. Fazla alkol tüketilmemesine dikkat edilmelidir.