Sigara Bağımlılığı

Dünyada bir günde 19.100 kişi (yılda yaklaşık 7 milyon) sigaradan kaynaklanan hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Türkiye’de her yıl 83.100 kişi sigara kaynaklı sebeplerle yaşamını yitirirken 252 bin çocuk ve 14,5 milyon yetişkin tütün ürünü kullanmaktadır.

Nikotin, tütünde sigara içmenizi sağlayan bir kimyasaldır. Nikotin, bir nefes çektikten saniyeler sonra beyne ulaşır. Nikotin, beyinde nörotransmitter adı verilen beyin kimyasallarının salımını artırır ve bu da ruh halini ve davranışı düzenlemeye yardımcı olur. Bu nörotransmitterlerden biri olan dopamin, beynin ödül merkezinde salgılanır, haz ve ruh halinin iyileşmesine neden olur.

Ne kadar çok sigara içerseniz, kendinizi iyi hissetmek için o kadar çok nikotine ihtiyacınız olur. Nikotin hızla günlük rutininizin bir parçası haline gelir ve alışkanlıklarınız ve duygularınızla iç içe geçer.

• Kahve içmek veya işte mola vermek
• Telefonda konuşmak
• Alkol içmek
• Araba kullanmak
• Arkadaşlarınızla vakit geçirmek
• Nikotin bağımlılığınızın üstesinden gelmek için tetikleyicilerinizin farkına varmalı ve bunlarla başa çıkmak için bir plan yapmalısınız.

Sigara içen veya diğer tütün türlerini kullanan herkes bağımlı olma riski altındadır. Tütün kullanacak kişileri etkileyen faktörler şunlardır:

• Yaş: Çoğu insan sigaraya çocukluk veya ergenlik yıllarında başlar. Sigara içmeye ne kadar genç yaşta başlarsanız, bağımlı olma şansınız o kadar artar.
• Genetik: Sigara içmeye başlama ve devam etme olasılığınız kısmen kalıtımsal olabilir. Genetik faktörler, beyninizin sinir hücrelerinin yüzeyindeki reseptörlerin sigaralarla verilen yüksek dozdaki nikotine nasıl tepki vereceğini etkileyebilir.
• Ebeveynler ve akranlar: Sigara içen ebeveynlerle büyüyen çocukların sigara içme olasılığı daha yüksektir. Sigara içen arkadaşları olan çocukların da sigara içme olasılığı daha yüksektir.
• Depresyon veya diğer ruhsal hastalıklar: Birçok çalışma depresyon ve sigara içme arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir. Depresyon, şizofreni, travma sonrası stres bozukluğu veya diğer ruhsal hastalık türleri olan kişilerin sigara içme olasılığı daha yüksektir.
• Madde kullanımı: Alkol ve yasadışı uyuşturucu kullanan kişilerin sigara içme olasılığı daha yüksektir.

Bazı insanlar için herhangi bir miktarda sigara kullanımı hızla nikotin bağımlılığına yol açabilir. Bağımlı olabileceğinizin belirtileri şunlardır:

• Sigarayı bırakamıyorsunuz. Bir veya daha fazla ciddi ancak başarısız bırakma girişiminde bulundunuz.
• Bırakmaya çalıştığınızda yoksunluk belirtileri yaşadınız. Bırakma girişimleriniz, güçlü istekler, kaygı, sinirlilik, huzursuzluk, konsantre olma zorluğu, depresif ruh hali, hayal kırıklığı, öfke, artan açlık, uykusuzluk, kabızlık veya ishal gibi fiziksel ve ruh haliyle ilgili belirtilere neden olmuştur.
• Sağlık sorunlarına rağmen sigara içmeye devam ediyorsunuz. Akciğerlerinizde veya kalbinizde sağlık sorunları yaşamanıza rağmen sigarayı bırakamıyorsunuz.
• Sosyal aktivitelerden vazgeçiyorsunuz. Sigara içilmeyen restoranlara gitmeyi bırakıyor veya bu durumlarda sigara içemeyeceğiniz için ailenizle veya arkadaşlarınızla sosyalleşmeyi bırakıyorsunuz.

• Sigara dumanı 60'tan fazla bilinen kansere neden olan kimyasal ve binlerce başka zararlı madde içerir. "Tamamen doğal" veya bitkisel sigaralar bile zararlı kimyasallar
• Sigara içen kişilerin sigara içmeyen kişilere göre belirli hastalıklara yakalanma ve bu hastalıklardan ölme olasılıklarının çok daha yüksek olduğunu zaten biliyorsunuz. Ancak sigara içmenin ne kadar çok farklı sağlık sorununa neden olduğunu fark etmemiş olabilirsiniz:
• Akciğer kanseri ve akciğer hastalığı: Sigara içmek akciğer kanseri ölümlerinin önde gelen nedenidir. Ayrıca sigara içmek amfizem ve kronik bronşit gibi akciğer hastalıklarına neden olur. Sigara içmek astımı da kötüleştirir.
• Diğer kanserler: Sigara içmek ağız, boğaz (yutak), yemek borusu, gırtlak, mesane, pankreas, böbrek, serviks ve bazı lösemi türleri dahil olmak üzere birçok kanser türünün riskini artırır. Genel olarak, sigara içmek tüm kanser ölümlerinin %30'una neden olur.
• Kalp ve dolaşım sistemi sorunları: Sigara içmek kalp krizi ve felç gibi kalp ve damar hastalıklarından ölme riskinizi artırır. Kalp yetmezliği gibi kalp veya damar hastalığınız varsa sigara içmek durumunuzu kötüleştirir.
• Diyabet: Sigara içmek insülin direncini artırır ve bu da tip 2 diyabet için zemin hazırlar. Diyabetiniz varsa sigara içmek böbrek hastalığı ve göz sorunları gibi komplikasyonların ilerlemesini hızlandırabilir.
• Göz sorunları: Sigara içmek katarakt ve makula dejenerasyonundan kaynaklanan görme kaybı gibi ciddi göz sorunları riskinizi artırabilir.
• Kısırlık ve iktidarsızlık: Sigara içmek kadınlarda doğurganlığın azalması riskini ve erkeklerde iktidarsızlık riskini artırır.
• Hamilelikte komplikasyonlar: Hamileyken sigara içen anneler erken doğum yapma ve düşük doğum ağırlıklı bebekler doğurma riskiyle karşı karşıyadır.
• Soğuk algınlığı, grip ve diğer hastalıklar: Sigara içenler soğuk algınlığı, grip ve bronşit gibi solunum yolu enfeksiyonlarına daha yatkındır.
• Diş ve diş eti hastalıkları: Sigara içmek, diş eti iltihabı ve dişler için destek sistemini yok edebilecek ciddi bir diş eti enfeksiyonu (periodontitis) geliştirme riskinin artmasıyla ilişkilidir.
• Sigara içmek ayrıca çevrenizdekiler için de sağlık riskleri oluşturur. Sigara içmeyen eşler ve sigara içenlerin partnerleri, sigara içen biriyle yaşamayan kişilere kıyasla akciğer kanseri ve kalp hastalığı riskine daha sahiptir. Ebeveynleri sigara içen çocukların astım, kulak enfeksiyonları ve soğuk algınlığının kötüleşmesine daha yatkındır.

Sigarayı bırakmayı denediyseniz ancak kalıcı olarak bırakamadıysanız yalnız değilsiniz. Çoğu sigara tiryakisi, sigaradan istikrarlı, uzun vadeli uzak durmayı başarmadan önce sigarayı bırakmak için birçok girişimde bulunur.

Nikotin bağımlılığının hem fiziksel hem de davranışsal yönlerini ele alan bir tedavi planını takip ederseniz, tamamen bırakma olasılığınız daha yüksek olacaktır. İlaç kullanmak ve insanların sigarayı bırakmalarına yardımcı olmak için özel olarak eğitilmiş bir danışmanla (tütün tedavisi uzmanı) çalışmak, başarı şansınızı önemli ölçüde artıracaktır.

Sağlık ekibinizden sizin için işe yarayacak bir tedavi planı geliştirmenize yardımcı olmalarını veya sigarayı bırakmak için nereden yardım alabileceğiniz konusunda tavsiye almalarını isteyebilirsiniz.

Sigara bırakma tedavisinde psikolojik destek ve ilaç tedavisi büyük önem taşımaktadır. Bırakma yöntemleri ve bırakma süreci hakkında bilgi edinmek için Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) ile iletişime geçebilirsiniz. 115 numaralı YEDAM Danışma Hattında alanda uzman psikologlar; size, ailenize ve çevrenize sigarayı bırakma konusunda destek sağlamakta, bağımlılık hakkında merak ettiğiniz soruları cevaplandırmaktadır. YEDAM, 15 yaş ve üzeri tütün ürünlerini bırakmak isteyen kişiler için danışmanlık desteği sağlamaktadır.

Elektronik sigaralar güvenli olmadıkları gibi, insanların sigarayı bırakmalarına yardımcı olmada nikotin replasman ilaçlarından daha etkili de değillerdir. Aslında, sigarayı bırakmak için elektronik sigara kullanan birçok kişi, bırakmak yerine her iki ürünü de kullanıyor.

Sigara içmenin yerine başka bir tütün kullanımı kullanmak iyi bir fikir değildir. Tütün hiçbir şekilde güvenli değildir. Bu ürünlerden uzak durun:

• Eriyen tütün ürünleri
• Dumansız tütün
• Nikotin lolipopları ve balsamları
• Purolar ve pipolar
• Nargileler

• Kişi sigarayı bıraktıktan hemen sonra, herhangi bir dumana maruz kalmazsa vücudunda hemen tamir başlar. Nabız sayısı ve kan basıncı normale döner, koroner arter hastalıklarına yakalanma ihtimali düşer.
• 30’larınızda bırakırsanız beklenen yaşam süreniz 10 yıl artar.
• 40’larınızda bırakırsanız beklenen yaşam süreniz 9 yıl artar.
• 50’lerinizde bırakırsanız beklenen yaşam süreniz 6 yıl artar.
• 60’larınızda bırakırsanız beklenen yaşam süreniz 3 yıl artar.