
Saç, büyük ölçüde keratin adlı bir protein içerir ve bu protein saçı güçlü ve esnek kılar. Keratin, saçın en önemli yapı taşlarından biridir ve saçı hem fiziksel streslere hem de çevresel faktörlere karşı korur. Ancak UV ışınları, saçı oluşturan bu yapıları etkileyerek saçın sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Keratin, saçın korteks tabakasında yoğunlaşır ve UV ışınlarının etkisiyle zayıflayabilir. Bu durum, saçın kırılmasına, uçlarının incelemesine ve elastikiyet kaybına yol açarak saçı daha savunmasız hale getirir. Ayrıca, saçın dış görünüşü de olumsuz yönde etkilenir; solmuş, mat ve cansız bir görünüm kazanır. UV ışınları, saçı zayıflatarak kırılma ve dökülmelere neden olabilir.
Melanin, saçın rengini belirleyen ve UV ışınlarına karşı koruma sağlamak için önemli bir rol oynayan pigmenttir. UV ışınlarına maruz kalması, melanin pigmentlerinin yapısını bozarak saçın renginin solmasına neden olabilir. Özellikle açık renkli saçlarda, melanin etkinliğinin azalması, saçı UV ışınlarına karşı daha savunmasız hale getirir. Melanin pigmenti, saçın UV ışınlarına karşı doğal bir koruma mekanizması sağlasa da yeterli miktarda melanin üretimi olmayan açık renkli saçlarda bu koruma mekanizması daha zayıftır. Bu da saçın daha hızlı bir şekilde hasar görmesine ve renk değişimine neden olabilir. Sarı, beyaz veya açık kahverengi tonlarındaki saçlar, UV ışınlarının etkisiyle renklerini daha hızlı kaybeder ve solgun bir görünüm alır.
Kütikül, saçın dış katmanını oluşturan minik pullardan oluşur ve saçı çevresel faktörlerden korur. Kütikülün düzgün yapısı, saçı UV ışınlarından, kirleticilerden ve kimyasallardan korur. Ancak UV ışınları, kütikül üzerinde etkili olarak saçı zamanla zayıflatabilir ve yıpratabilir. Kütikülün zarar görmesi, saçı daha kırılgan hale getirir ve kırılmalarına yol açar. Zamanla kütikül pullarının açılması, saçın nem dengesinin bozulmasına ve daha kuru bir görünüm almasına neden olur. Ayrıca, saçın pürüzlü bir hale gelmesi, ışığı daha az yansıtmasına yol açarak saçın mat ve cansız görünmesine neden olur.
UVB ışınları, saçın keratin proteinlerini doğrudan etkileyerek oksidasyona yol açar ve saçın gücünü kaybetmesine neden olur. Bu durum, saçı daha kırılgan hale getirir ve elastikiyet kaybına yol açar. UVB ışınlarının saç üzerindeki etkisi, saçın sertleşmesine ve incelmesine yol açar. Elastikiyet kaybı, saçı daha kırılgan ve ince yapılı hale getirir, böylece daha kolay kırılmasına yol açar. Keratin yapısındaki zayıflama, saçın doğal direnç seviyesini de düşürür, bu da saçı çevresel stres faktörlerine karşı daha savunmasız hale getirir. UVB ışınları aynı zamanda, saçın doğal parlaklığını kaybetmesine ve daha soluk bir görünüm almasına neden olur.
Açık renkli saçlarda UV ışınlarının etkisi daha belirgin bir şekilde görülür. UVA ışınları, melanin pigmentlerinin yapısını bozarak saçın renginin solmasına neden olur. Sarı tonlarındaki saçlarda bu etki daha fazla hissedilir. Melanin pigmentlerinin yapısının bozulması, saçın doğal renginin kaybolmasına yol açar. Ayrıca, açık renkli saçlar UV ışınlarından daha hızlı etkilenir, çünkü melanin pigmentlerinin koruyucu gücü daha düşüktür. Bu durum, saçın renginin solmasına ve daha mat bir hale gelmesine yol açar. Ayrıca, güneşe maruz kalan açık renkli saçlar, sıcak hava ve nemin etkisiyle kuruyarak daha kırılgan hale gelir.
Koyu renkli saçlarda UV ışınları daha çok saçı oluşturan keratin yapısını etkiler. Bu etki, saçın kırılmasına, incelmesine ve zayıflamasına neden olur. UVA ışınları, saçın rengini değiştirmeye yol açarken, UVB ışınları keratin yapısını doğrudan etkileyerek saçın güçsüzleşmesine neden olur. Koyu renkli saçlarda, melanin pigmentlerinin daha yoğun olması, UV ışınlarının etkisini bir ölçüde azaltabilir. Ancak, uzun süreli maruziyet, saçı zayıflatarak kırılmasına neden olabilir. Koyu renkli saçlar, UV ışınlarına karşı daha dayanıklı olsa da keratin yapısındaki hasar, saçı zayıflatır ve daha kırılgan hale getirir.
UV ışınları, saçın nem dengesini bozar, bu da kuru, cansız ve mat bir görünüme yol açar. Saç, doğal parlaklığını kaybeder ve sağlıksız bir görünüme bürünür. Güneş ışığına uzun süre maruz kalan saç, nem kaybı nedeniyle daha kırılgan hale gelir. UV ışınlarının etkisiyle saçı oluşturan protein yapıları hasar görür ve saçın nem tutma kapasitesi azalır. Sonuç olarak, saç daha kuru, pürüzlü ve kırılgan hale gelir. Kuru saçlar, kırılmaya daha yatkın olduğu için, düzenli nemlendirici bakım ve doğru ürünler kullanmak oldukça önemlidir.
UV ışınlarının saç üzerindeki zararlı etkilerini azaltmak için saçın korunması gerekir. Saç bakım ürünleri, şapka kullanımı ve UV ışınlarına karşı özel bakım maskeleri düzenli olarak uygulanarak saçın sağlığı korunabilir. Saçın UV ışınlarına karşı korunması, kırılmalarını ve zarar görmesini önleyebilir. Doğal yağlar, saçın UV ışınlarından korunmasına yardımcı olabilir. Örneğin, argan yağı, jojoba yağı, Hindistan cevizi yağı gibi yağlar, saçın nem dengesini korur, kurumasını engeller ve UV ışınlarının saçı zayıflatmasını önler. Bu yağlar, saçı besleyerek daha sağlıklı bir görünüm sağlar. Ayrıca, UV koruyucu içeriklere sahip saç bakım ürünleri kullanmak, saçı güneşe karşı koruyarak zararlı etkilerinden korunmasını sağlar. Özellikle yaz aylarında, saçın güneş ışınlarına karşı koruması için UV koruyucu saç spreyleri kullanılabilir. Bu spreyler saçı hem nemlendirir hem de UV ışınlarına karşı ekstra bir bariyer sağlar.
Nogueira, A. C. S., & Joekes, I. (2004). Hair color changes and protein damage caused by ultraviolet radiation. Journal of Photochemistry and Photobiology B: Biology, 74(2-3), 109–117. https://doi.org/10.1016/j.jphotobiol.2004.03.001
Nogueira, A. C. S., Dicelio, L. E., & Joekes, I. (2005). About photo-damage of human hair. Journal Name, Volume(Issue), Page range. https://doi.org/10.1039/b504574f
Draelos, Z. D. (2006). Sunscreens and hair photoprotection. Dermatologic Clinics, 24(1), 81-84. https://doi.org/10.1016/j.det.2005.08.006
Kaur CD, Saraf S. In vitro sun protection factor determination of herbal oils used in cosmetics. Pharmacognosy Res. 2010;2(1):22-5. doi: 10.4103/0974-8490.60586. PMCID: PMC3140123.
Abdalla, S., Aroua, M. K., & Gew, L. T. (2024). A comprehensive review of plant-based cosmetic oils (virgin coconut oil, olive oil, argan oil, and jojoba oil): Chemical and biological properties and their cosmeceutical applications. ACS Omega, 9(44), 44019–44032. https://doi.org/10.1021/acsomega.4c04277