Alzheimer Hastalığı: En Yaygın Demans Türü ve Dünya’daki̇ En Yaygın Nörodejeneratif Hastalık

Yüzyılı aşkın süre önce keşfedilmesine ve uzun yıllar boyunca hastalığın tanımlanması, süreçlerinin aydınlatılması ve tedavisine yönelik yoğun çalışmalar yapılmasına rağmen AH’yi kesin olarak tedavi eden bir ilaç veya bir tedavi yöntemi ne yazık ki günümüzde hâlâ bulunamamıştır. 

AH’nin tedavisine yönelik kullanılan ilaçlar son derece sınırlı olup, bu alanda temel olarak “dört ilaç” bulunmaktadır ve bu ilaçlarla yapılan tedavi “semptomatik (belirtiye yönelik) tedavi” olarak sınıflandırılmakta ve hastalığı tam olarak iyileştirmemekte ve beyindeki sinirlerde oluşan harabiyeti tam olarak tedavi edememektedirler. Bu dört ilaçtan üçü beyinde kolinerjik sinirlere ait işlevlerin etkinliğini arttırmaya yönelik “antikolinesteraz” ilaçlar (donepezil, rivastigmin ve galantamin) ve biri beyinde glutamerjik sinirlerin aşırı işlevlerini azaltmak amacıyla glutamerjik sinirlerin bir reseptör alt tipi olan N-metil-D-aspartat (NMDA) reseptörlerini yarışmasız bir biçimde antagonize eden (reseptörün uyarıldığında ortaya çıkan biyolojik yanıtı engelleyen) “NMDA nonkompetitif (yarışmasız) antagonisti” (memantin)’dir. Antikolinestreaz ilaçlar (donepezil, rivastigmin ve galantamin); hafif ve orta şiddette Alzheimer tipi demansın semptomatik tedavisinde, NMDA yarışmasız antagonisti (memantin) ise orta ve şiddetli Alzhemier tipi demansın semptomatik tedavisi için onaylanmışlardır. Donepezil ve galantaminin tablet, rivastigminin ise kapsül, solüsyon (çözelti) ve cilt üzerine yapıştırılan flaster formları mevcuttur. Memantinin ise tablet ve çözelti içeren formları mevcuttur ve memantin ile donepezili birlikte içeren daha yeni bir kombinasyon ilaç şekli de bulunmakta ve orta ve şiddetli Alzheimer tipi demansın tedavisine yönelik olarak kullanılmaktadır.  

Bu ilaçlar AH'yi tedavi edemediğinden, AH'nin patofizyolojik (hastalığa neden olan mekanik, fiziksel veya biyokimyasal işlevlerde meydana gelen bozuklukların) belirteçlerini hedef alan monoklonal antikorlar (bir hastalık etkenine karşı onu yok etmek için tasarlanmış (klonlanmış) antikorlar (bağışıklık hücreleri)) (örneğin Aβ plaklarını hedef alan birçok monoklonal antikor (örn. aducanumab, lecanemab)) dahil olmak üzere hastalık modifiye edici ilaçlara olan ilgi artmıştır. Bununla birlikte, klinik çalışmalarda aducanumab ve lecanemab gibi yeni ilaçlar ile tam olarak belirgin bir etkinlik elde edilememiş ve bu ilaçların yan etkileri ve dolayısıyla güvenilirlikleri ile ilgili de sıkıntılar olduğu belirtilmiştir. Buna ek olarak, on yıllar boyunca AH'nin çeşitli hastalık gelişim yollarını hedef alan birçok ilaç araştırması yapılmış olmasına rağmen, sonuçlar tatmin edici değildir ve henüz AH'nin ilerlemesini etkili bir şekilde durduran etkili ve doğrulanmış bir tedavi yoktur. 

AH’den korunmak için; vücut kitle indeksi (VKİ) ve vücut ağırlığının dikkatli yönetilmesi, (özellikle 65 yaş üstü yetişkinler tarafından) düzenli fiziksel egzersiz yapılması, okuma ve satranç oynama gibi bilişsel (zihinsel) aktiviteleri uyaran eylemlerin yapılması, sigara içilmemesi ve tütün kullanılan ortamlarda bulunulmaması, alkol alımının kısıtlanması, yeterli ve iyi kalitede uyku, sağlıklı bir yaşam şekli ile diyabetten (şeker hastalığı) kaçınılması, sağlıklı bir yaşam şekli ve gerekli durumlarda ilaç kullanımı ile ateroskleroz (damar tıkanıklığı), atriyal fibrilasyon (kalp atriyumunun (kulakçığının) koordine olmadan ve çok hızlı kasılması) gibi kalp damar hastalıklarına karşı önlem alınması, hipertansiyon (yüksek kan basıncı) ve ortostatik hipotansiyona (oturduktan veya uzandıktan sonra ayakta dururken meydana gelen düşük kan basıncı) karşı dikkatli olunması, yaşlılıkta sağlıklı ve güçlü olma, yaşamın erken dönemlerinde olabildiğince eğitim almak, zihni sakin tutmak ve günlük stresten uzak durmak gibi öneriler güncel bilimsel yayınlarda ön klinik öneriler olarak verilmektedir.