Magnezyum, vücudun sağlıklı kalabilmesi için ihtiyaç duyulan temel minerallerdendir. Süt, yoğurt, kepekli gıdalar, yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller gibi birçok doğal gıdada bulunmakla birlikte kahvaltılık gevrekler gibi bazı güçlendirilmiş gıdalara da eklenebilir. Magnezyum preperatları ise Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration; FDA) onaylı ve FDA onaylı olmayan olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bununla birlikte magnezyumun tezgâh üstü ürün (Over the counter; OTC) olarak da yaygın kullanımı mevcuttur. Multivitamin-mineral takviyesi olarak verilmek istendiğinde ise vücut tarafından daha kolay emilen formlarından magnezyum aspartat, magnezyum sitrat, magnezyum laktat, magnezyum oksit, magnezyum sülfat, magnezyum hidroksit, magnezyum glukonat ve magnezyum klorür dahil olmak üzere çeşitli tuz formları bulunmaktadır.
Magnezyum vücutta en yaygın bulunan dördüncü katyondur. Yaklaşık %50'si kemikte, %25'i kasta ve geri kalanı yumuşak doku, serum ve kırmızı kan hücrelerinde bulunmaktadır. Diğer elektrolitler gibi iyonize, proteine bağlı veya anyonlara bağlı olarak vücut içerisinde bulunabilir. Bu formlarından en aktif olanı ise iyonize magnezyumdur. Magnezyumun vücut içerisindeki dengesini bağırsak, kemik ve böbrek sağlamaktadır. Kalsiyuma benzer şekilde, magnezyum bağırsak yoluyla emilir, kemikte depolanır, böbrekler yoluyla atılır. Vücut içerisindeki magnezyum seviyesi düşecek olursa bu eksikliği gidermek adına bağırsaklardan daha fazla magnezyum emilecektir.
Magnezyumun diğer elektrolitlerde olduğu gibi vücuttaki rolü çeşitli ve karmaşıktır. Magnezyumun etki mekanizması, hangi organ sistemine dahil olduğuna bağlıdır. Çoğunlukla hücre içinde bulunmaktadır ve potasyumdan sonra ikinci en yaygın hücre içi katyondur. Vücutta gastrointestinal, kardiyovasküler, üreme, kas-iskelet, solunum ve nörolojik sistem üzerinde etkileri vardır.
Metabolizmayı içeren 300'den fazla reaksiyonda hayati bir rol oynamaktadır. Magnezyum hormon-reseptör bağlanması, kas kasılması, nöral aktivite, nörotransmiter salınımı, vazomotor tonus ve kardiyak uyarılabilirlikte görevlidir. Potasyum ve kalsiyumun hücre zarından aktif taşınması için gereklidir. Vücudumuzun enerji kaynağı olan ATP’nin düzgün çalışması magnezyuma bağlıdır. Oral kullanımı sonucu sıvıların ozmotik tutulumunu sağlayarak defekasyonu kolaylaştırır. Ayrıca reçetesiz satılan antiasitlerde de kullanılır. Doğal bir kalsiyum kanal blokeri görevi gören magnezyum Na-K-ATPaz pompasının bir kofaktörüdür. Atriyoventriküler düğüm iletimini kontrol etmeye de yardımcı olur. Bu nedenle hipomagnezemi, ventriküler taşikardi ve aritmilerle sonuçlanan miyokardiyal uyarılabilirliğe neden olabilmektedir.
Magnezyum, antikonvülsan etkilerin görülmesini sağlarken merkezi sinir sistemini deprese eder. Nöromüsküler kavşaklarda asetilkolin salınımını inhibe ederek periferik nöromüsküler iletimi bloke eder. Sarkoplazmik retikulum tarafından kalsiyum geri alımını uyararak kas gevşemesini ve vazodilatasyonu sağlar, rahim kasındaki kalsiyumu azaltır ve böylece erken doğumda tokolitik olarak kullanılır.
Magnezyum, paratiroid hormonu sentezinin bir kofaktörüdür. Bu sebeple vücut içerisinde eğer hipomagnezemi görülürse hipoparatiroidizm de ortaya çıkacaktır. Hipoparatiroidizm ise kalsiyumun azalmasına ve sonunda osteopeni veya osteoporoza yol açabilir. Magnezyumun solunum sistemi üzerine etkisi ise bronşiyal düz kaslarda gevşemedir. Düz kas gevşemesinin nedeni belirsizdir. Magnezyumun kalsiyum, histamin veya asetilkolin salınımını inhibe ederek bu etkisini gösterdiği düşünülmektedir.
Migren hastalarında yapılan analizlerde genellikle hipomagnezemi görülmektedir. Bu hastalarda magnezyum kullanımı şu anda sınırlı olsa da hastalığın ek magnezyum alımı ile tedavisi hastalar için hem ucuz hem de basit bir seçenek olarak kabul edilir. Ancak tedavi için gereken doz günlük ihtiyacın üzerinde olduğundan hastalarda hipermagnezemi görülebilir. Bu sebeple Amerikan Nöroloji Akademisi ve Amerikan Baş Ağrısı Derneği magnezyum tedavisini migreni önlemede "muhtemelen etkili" olarak belirtmiştir.
Bireylere magnezyum uygulaması çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. Diyet alımı, sağlıklı bir birey için ana magnezyum kaynağıdır. Önerilen günlük alım miktarı cinsiyete ve yaşa göre değişse de normal serum magnezyum seviyesi 1.8 ile 2.2 mg/dL kabul edilmektedir. Serum magnezyum konsantrasyonun 1.8 mg/dL altında olması durumunda (hipomagnezemi) tedavi-de oral magnezyum tuzları, intravenöz (IV) veya intramüsküler (IM) magnezyum sülfat verilebilir. Hipomagnezemi; magnezyum tüketiminin yetersiz oluşundan yada renal veya gastrointestinal absorpsiyonun azalmasından kaynaklanabilir. Bununla birlikte kronik diyare, proton pompası inhibitörü tedavisi, aşırı alkol tüketimi ve diüretik kullanımı da hipomagnezemiyi tetikleyebilir. Ayrıca hipokalemi veya hipokalsemi gibi diğer elektrolitlerin düşük seviyeleri de hipomagnezemiye sebep olabilir. Bu sebepten hipomagnezemi belirtileri arasında hiperrefleksi, tremor ve kas fasikülasyonları yer alır. Hastalarda ayrıca bulantı, kusma, uyuşukluk ve halsizlik gibi semptomlar görülebilir. 1.25 mg/dL'nin altındaki şiddetli hipomagnezemi durumunda ise jeneralize tonik klonik nöbetler görülebilir.
Serum magnezyum konsantrasyonunun 2.6 mg/dL'nin üstüne çıkması ise hipermagnezemi olarak adlandırılmaktadır. Belirtiler arasında ciltte kızarıklıklara neden olan vazodilatasyon, hipotansiyon, hiporefleksi ve solunum depresyonu yer alır. Magnezyum konsantrasyonunun 6 mg/dL'nin üzerinde olması ise elektrokardiyografi (EKG) değişiklikleri, PR uzamasını, QRS'nin genişlemesini ve tepe T dalgalarını içerebilir. Seviyeler 15 mg/dL'nin üzerinde olduğunda ise kalp durması meydana gelir. Hipermagnezemi hipomagnezemiden daha az yaygındır. Hipermagnezeminin en büyük nedeni, artan magnezyum tutulmasına neden olan böbrek yetmezliğidir. Magnezyum içeren müshillerin ve antiasitlerin aşırı kullanımında da ortaya çıkabilir. Tedavisi ise kalsiyum glukonat, diürez veya diyaliz içerir. Şiddetli hipermagnezemisi olanlar için dolaşım ve solunum desteğini sürdürmek önemlidir. IV furosemid, magnezyum atılımını arttırdığı için tercih edilen bir diüretiktir.
Magnezyum Ulusal Akademiler Tıp Enstitüsü’nde (The Institute of Medicine of the National Academies) Gıda ve Beslenme Kurulu (The Food and Nutrition Board; FNB) tarafından 31-50 yaş aralığındaki kadın ve erkekler için belirlenen magnezyum günlük alımı 320 iken erkekler için ise 420 mg olarak belirlenmiştir. Kızılay Afyonkarahisar doğal maden suyunda (200 mL) 16.57 mg/L magnezyum bulunmaktadır. Böylece bu maden suyu içildiğinde kadınlarda günlük alınması gereken magnezyum miktarının %1’i erkeklerde ise %0.8’i karşılanmış olacaktır. Kızılay Erzincan doğal maden suyu (200 mL) ise 317.45 mg/L magnezyum içermektedir. Bu maden suyunun tüketiminin ardından kadınlarda günlük alınması gereken magnezyumun %20’si karşılanırken erkeklerde ise %15’i karşılanacaktır.
Vücut içerisinde birçok sistem üzerinde oynadığı hayati rol ile magnezyum hepimizin hayatında önemli bir role sahiptir. Bu sebeple diyet ile alımına dikkat edilmeli, serum düzeylerindeki değişikliklerine dikkat edilerek serum konsantrasyonlarındaki azalış veya artışa bağlı olarak görülen herhangi bir semptomda doktora başvurulmalıdır.
Aşağıda magnezyum türevleri, kullanım amaçları ve kullanım zamanları verilmiştir.
Magnezyum Türevleri, Kullanım Amacı, Ne Zaman Kullanılmalı?
-Magnezyum Sitrat
Genel magnezyum eksikliği, kabızlık tedavisi, bağırsak problemleri, kas krampları ve enerji üretimi için kullanılır.
Sindirim problemlerinde sabah; kas krampı akşam aç veya tok kullanılması tavsiye edilir.
-Magnezyum Malat
Kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji, müshil etkisi ve enerji üretimi için kullanılır.
Aç veya tok, sabah veya öğlen alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Bisglisinat
Anksiyete, stres, uyku bozuklukları, migren ve sinir sistemi sağlığı için idealdir.
Gece yatmadan önce aç veya tok alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Oksit
Kabızlık, hazımsızlık tedavisi ve mide asidini düzenlemek için kullanılır.
Migrenin önlenmesinde, kan basıncının ve şekerinin düşürülmesinde yardımcı olabilir.
Mide problemlerinde antiasit olarak aç veya tok; Kabızlıkta gece yatmadan önce kullanılması tavsiye edilir.
-Magnezyum Taurat
Stres, anksiyete, migren, hafıza problemleri, kan basıncının düzenlenmesi ve kan şekerinin ayarlanmasında etkili olur.
Sabah veya akşam aç veya tok alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum L-treonat
Stres, anksiyete tedavisinde, uyku kalitesinin artırılmasında, beyin sağlığının geliştirilmesi, kognitif fonksiyonların ve hafızanın güçlendirilmesi için kullanılır.
Bilişsel fonksiyon aç veya tok; uyku gece yatmadan önce alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Sülfat
Stresin giderilmesinde ve kas ağrılarında kullanılır.
Dahilen sabah aç karnına içilmesi tavsiye edilirken
haricen banyo suyuna ilave edilebilir.
-Magnezyum Klorür
Mide asidini düzenler, kabızlık, mide ekşimesi gibi sağlık problemlerini gidermeye yardımcı olur.
Yemek zamanı alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Karbonat
Mide asidini düzenler, mide problemlerini gidermeye yardımcı olur.
Yemeklerden önce veya mide rahatsızlığında alınabilir.
-Magnezyum Fosfat
Kasların gevşemesinde ve kas kramplarının önlenmesinde kullanılabilir.
Yemeklerden 2 saat sonra kullanılabilir.
-Magnezyum Laktat
Sindirim sistemi problemlerinde tercih edilir.
Yemeklerden 2 saat sonra kullanılabilir.
-Magnezyum Orotat
Hücresel yenilenmeye yardımcı olur. Kemik, kalp ve beyin fonksiyonlarının iyileştirilmesini destekler.
Yemeklerle birlikte alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Aspartat
Magnezyum eksikliğinin giderilmesinde kullanılır.
Yemeklerle birlikte alınması tavsiye edilir.
-Magnezyum Pikolinat
Magnezyum eksikliğinin giderilmesinde kullanılır.
yemeklerle birlikte alınması tavsiye edilir.
1. Kostov K. Effects of Magnesium Deficiency on Mechanisms of Insulin Resistance in Type 2 Diabetes: Focusing on the Processes of Insulin Secretion and Signaling. Int J Mol Sci. 2019 Mar 18;20(6)
2. Xiong J, He T, Wang M, Nie L, Zhang Y, Wang Y, Huang Y, Feng B, Zhang J, Zhao J. Serum magnesium, mortality, and cardiovascular disease in chronic kidney disease and end-stage renal disease patients: a systematic review and meta-analysis. J Nephrol. 2019 Oct;32(5):791-802.
3. Moslehi M, Arab A, Shadnoush M, Hajianfar H. The Association Between Serum Magnesium and Premenstrual Syndrome: a Systematic Review and Meta-Analysis of Observational Studies. Biol Trace Elem Res. 2019 Dec;192(2):145-152.
4. Chenard CA, Rubenstein LM, Snetselaar LG, Wahls TL. Nutrient Composition Comparison between the Low Saturated Fat Swank Diet for Multiple Sclerosis and Healthy U.S.-Style Eating Pattern. Nutrients. 2019 Mar 13;11(3).
5. Swaminathan R. Magnesium metabolism and its disorders. Clin Biochem Rev. 2003 May;24(2):47-66.
6. Cox AG, Marshall SA, Palmer KR, Wallace EM. Current and emerging pharmacotherapy for emergency management of preeclampsia. Expert Opin Pharmacother. 2019 Apr;20(6):701-712.
7. Guess J, Hubel K, Wiggins A, Madigan CG, Bunin J. Recurrent Torsades with Refractory QT Prolongation in a 54-Year-Old Man. Am J Case Rep. 2018 Dec 20;19:1515-1518.
8. Karimi N, Razian A, Heidari M. The efficacy of magnesium oxide and sodium valproate in prevention of migraine headache: a randomized, controlled, double-blind, crossover study. Acta Neurol Belg. 2021 Feb;121(1):167-173.
9. Veronese N, Demurtas J, Pesolillo G, Celotto S, Barnini T, Calusi G, Caruso MG, Notarnicola M, Reddavide R, Stubbs B, Solmi M, Maggi S, Vaona A, Firth J, Smith L, Koyanagi A, Dominguez L, Barbagallo M. Magnesium and health outcomes: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses of observational and intervention studies. Eur J Nutr. 2020 Feb;59(1):263-272.
10. Garber A, Rao PM, Rajakumar C, Dumitrascu GA, Rousseau G, Posner GD. Postpartum Magnesium Sulfate Overdose: A Multidisciplinary and Interprofessional Simulation Scenario. Cureus. 2018 Apr 07;10(4):e2446.
11. Institute of Medicine (IOM). Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes: Calcium, Phosphorus, Magnesium, Vitamin D and Fluorideexternal link disclaimer. Washington, DC: National Academy Press, 1997.
