Gıda Takviyelerinin Doğru Kullanımı

Gıda takviyelerinin doğru kullanımı

Dünya genelinde; modern sağlık sistemlerinde, gıda takviyesi kullanımı ne yazık ki teşvik edilmeyen bir durumdur. Hatta bazıları para tuzağı olarak dahi görmektedir. Ancak günümüzde kişiye özel sağlık programları, holistik tedaviler, bireye özgü danışmanlıklar, sağlık koçluğu modelleri sayesinde yaygınlaşan ve faydaları her gün daha çok araştırmaya konu olan gıda takviyelerini tanımamız gerekiyor.

Takviye edici gıda nedir?

Takviye edici gıda, adından da anlaşılacağı üzere; gıdalardan yeterince alamadığımız vitamin mineral ve eser elementlerin, vücudun ihtiyacı kadarını almaya yardımcı ürünlerdir. Beslenme ihtiyacını karşılamayan ancak gıdaların ekstratlarından elde edilen ürünlerin genel adıdır.

Takviye edici gıdalara neden ihtiyaç duyuyoruz?

Gıda takviyeleri, beslenme düzenimizdeki eksiklikleri gidermek veya belirli sağlık hedeflerine ulaşmak için kullanılan destekleyici ürünlerdir. İhtiyaç duyulan temel nedenler şunları içerebilir:

Beslenme eksiklikleri: Bazı insanlar yeterli miktarda belirli besinleri alamayabilir. Örneğin, vegan veya vejetaryen bir diyet takip edenler B12 vitamini eksikliği yaşayabilir. Gıda takviyeleri, vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri almasına yardımcı olabilir.

Özel durumlar ve ihtiyaçlar: Gebelik, emzirme, yaşlılık veya belirli sağlık koşulları gibi özel durumlar, bireylerin vitamin ve mineral ihtiyaçlarını artırabilir. Gıda takviyeleri bu durumlarda önerilebilir.

Egzersiz ve spor performansı: Yoğun egzersiz yapan sporcular, belirli besin maddelerine artan ihtiyaç duyabilir. Protein, amino asitler, vitaminler ve mineraller içeren takviyeler, sporcuların performansını destekleyebilir.

Zayıf bağışıklık sistemi: Bağışıklık sistemini güçlendiren vitamin ve minerallere olan ihtiyaç, bazı durumlarda beslenme yoluyla yeterince karşılanamayabilir. Bu durumda gıda takviyeleri bağışıklık sistemini destekleyebilir.

Kronik hastalıklar ve tedaviler: Belirli kronik hastalıklar veya tedaviler (örneğin, demir eksikliği anemisi) beslenme yoluyla alınamayan besinlere ihtiyaç duyabilir. Gıda takviyeleri, tedavi sürecini desteklemek amacıyla kullanılabilir.

Besin kayıpları: Yanlış tarım uygulamaları çevresel faktörler ve uygunsuz depolama ve sevkiyat gibi nedenlerde yiyeceklerin besin değerleri azalmaktadır.1995 -2002 yılları arasında 100 çeşit meyve ve sebzenin besin değerleri karşılaştırılmıştır. Bu karşılaşmada çıkan sonuç şu şekildedir: Vitamin mineral oranı 1995 yılında %72 iken 2002 yılında yapılan ölçümlerde bu oran %36 olarak kayıtlara geçmiştir. Günümüzde kullanılan tarım ilaçları mevsim dışı ürün yetiştirme de vitamin mineral kaybının sebeplerindendir.

Mikro besin eksikliklerine neden olan fizyolojik etkenler nelerdir?

İnsan vücudunu etkileyen faktörler mikro besin açıklarına neden olmaktadır. Mikro Besin eksiklikleri genellikle çeşitli fizyolojik etkenlerden kaynaklanabilir. İşte mikrobesin eksikliklerine neden olan bazı önemli fizyolojik etkenler:

Yetersiz beslenme: Dengesiz veya yetersiz beslenme, vücuda gerekli mikro besinleri sağlamada temel bir etkendir. Beslenme alışkanlıkları, bireyin vitamin ve mineral ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde düzenlenmelidir.

Malabsorbsiyon: Sindirim sistemi hastalıkları veya sindirim organlarının işlev bozuklukları, mikrobesinlerin yeterince emilememesine (malabsorpsiyon) neden olabilir. Bu durum, vücudun ihtiyaç duyduğu mikro besinleri almasını zorlaştırabilir.

Metabolik Hastalıklar: Bazı genetik veya metabolik hastalıklar, vücuttaki mikro besinlerin normal şekilde kullanılmasını engelleyebilir. Örneğin, fenilketonüri gibi genetik hastalıklar belirli amino asitlerin metabolizmasını etkileyebilir.

Kronik Hastalıklar: Bazı kronik hastalıklar, vücuttaki mikro besin gereksinimlerini artırabilir veya azaltabilir. Örneğin, inflamatuar bağırsak hastalığı gibi sürekli iltihaplanmaya neden olan hastalıklar mikro besin emilimini etkileyebilir.

Bağırsak mikrobiyotası dengesizliği: Bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlikler, mikro besin emilimini ve metabolizmasını etkileyebilir. Bağırsak florasındaki bozukluklar, özellikle bazı vitaminlerin üretimini etkileyebilir.

Hamilelik ve laktasyon: Hamilelik ve emzirme dönemleri, mikro besin ihtiyaçlarını artırır. Bu dönemlerde yetersiz beslenme veya mikro besin eksiklikleri, anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Yaşlılık: Yaşlanma süreci, vücuttaki bazı besinleri emme ve kullanma yeteneğini etkileyebilir. Bu nedenle, yaşlı bireylerde mikro besin eksiklikleri daha yaygın olabilir.

Alkol ve uyuşturucu kullanımı: Aşırı alkol tüketimi veya uyuşturucu kullanımı, besin emilimini etkileyerek mikrobesin eksikliklerine yol açabilir.

Bağırsak parazitleri: Bağırsak parazitleri, bağırsaklarda hasara neden olabilir ve mikro besin emilimini bozabilir. Bu durum, özellikle gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın bir sorundur.

Mikro besin eksikliklerinin önlenmesi ve tedavisi için dengeli bir beslenme, sağlıklı bir sindirim sistemi, metabolizma sağlığı ve genel sağlık durumu önemlidir. Ayrıca, bir sağlık profesyoneli ile düzenli sağlık kontrolleri yapmak ve mikro besin düzeylerini izlemek de önemlidir.

Strese bağlı mikro besin eksikliklerinin vücutta gösterdiği belirtiler nelerdir?

Strese bağlı mikro besin eksiklikleri, vücutta çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. İşte strese bağlı mikro besin eksikliklerinin vücutta gösterebileceği durumlar:

Zayıf bağışıklık sistemi: Stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve bu durum vücudu enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakabilir. Özellikle C vitamini, D vitamini, çinko gibi mikro besin eksiklikleri bağışıklık fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.

Yorgunluk ve halsizlik: B vitaminleri (özellikle B12, B6 ve folat), demir ve diğer önemli mikro besin eksiklikleri, enerji üretimini ve oksijen taşıma kapasitesini azaltabilir, bu da genel yorgunluk ve halsizlik hissine yol açabilir.

Duygusal ve zihinsel sorunlar: Stres, duygusal sağlığı olumsuz etkileyebilir. Omega-3 yağ asitleri, B vitaminleri ve magnezyum eksiklikleri, zihinsel sağlık sorunlarına, depresyon ve anksiyete gibi durumlara katkıda bulunabilir.

Uyku sorunları: Stres, uyku düzenini bozabilir. Bu durumda, magnezyum ve melatonin gibi uyku düzenine katkıda bulunan mikro besin eksiklikleri önemli rol oynayabilir.

Kas Ağrıları ve gerginlik: Stres, kas gerilimine neden olabilir. Magnezyum, kalsiyum ve potasyum eksiklikleri, kas ağrılarına ve gerginliğine katkıda bulunabilir.

Bağırsak problemleri: Stres, sindirim sistemi üzerinde olumsuz bir etki yapabilir. B vitaminleri, lif ve probiyotikler gibi mikro besin eksiklikleri, bağırsak sağlığını etkileyerek çeşitli sindirim sorunlarına yol açabilir.

Cilt sorunları: Stres, cilt sağlığını olumsuz etkileyebilir. A vitamini, C vitamini ve çinko eksiklikleri, cilt problemlerine, akne ve diğer dermatolojik sorunlara neden olabilir.

Konsantrasyon problemleri: B vitaminleri, omega-3 yağ asitleri ve demir eksiklikleri, konsantrasyon problemlerine ve bilişsel fonksiyonlarda azalmaya neden olabilir.

Hormonal dengesizlikler: Stres, hormonal dengesizliklere yol açabilir. Özellikle D vitamini, B vitaminleri ve çinko eksiklikleri hormonal sağlığı olumsuz etkileyebilir.

Bu durumların her biri, strese bağlı olarak ortaya çıkan mikro besin eksiklikleri ve bu eksikliklerin vücutta nasıl belirtilere neden olabileceğini gösterir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme, stres yönetimi ve gerekirse mikrobesin takviyeleri, bu durumların önlenmesine ve tedavi edilmesine yardımcı olabilir.

Takviye edici gıdalar ilaç mıdır?

Takviye edici gıdalar ilaç değildir. Hiçbir hastalığı tedavi etmezler. Ancak gıda takviyesi kullanımına bağlı bazı semptomlar kaybolur. Çünkü semptomların ana sebebi vücudun eksikliğini göstermektir. Örneğin B12 vitamini eksikliğine bağlı anemi, yorgunluk, halsizlik, unutkanlık semptomları ortaya çıkar. B12 vitamini içeren bir takviye kullanıldığında eksikler giderildikçe semptomlar da kaybolur. İnsan vücudu harika bir ekosistem ile çalışır. Moleküler düzeyde detaylı bir sistemi sadece takviye kullanarak sağlıklı tutmak mümkün değildir. Yani sadece takviye kullanarak; vitamin, mineral ve eser elementlerin yerine konulması beslenme yerine geçmez. Kronik hastalıklar söz konusu olduğunda; temelinde yaşam tarzına bağlı yanlışlar, stres ve fiziksel zindeliği etkileyen faktörler ön sıralarda yer alır.

Yaşam tarzı- kronik hastalık ilişkisi

Bir kişinin kronik hastalığı varsa; önce yaşam tarzına müdahale etmek en uygun tedavi başlangıç noktasıdır. Çünkü sebepleri ele alınmadan yapılan tedavilerde, tetikleyici etkenleri hayatından çıkarmayan insanın iyileşmesi mümkün değildir. Yaşam tarzı yanlışlarının en başında ise beslenme yanlışları geliyor. Doğru beslenmeyen vücutta eksikler meydana geliyor ve alarm sistemi devreye giriyor. İlaçlarla bu alarm sistemini susturmak mümkündür. Ancak sebebini araştırıp beslenmeden kaynaklı eksikleri gidermek için takviye planı yapılması daha etkili sonuçlar vermektedir. Örnek olarak romatoid artrit hastası bir insanda inflamasyon yüksektir. Beslenmesine bakıldığında inflamatuar olan ayçiçek yağı tüketimi çok fazla iken anti inflamatuar olan zeytinyağı tüketimi düşüktür. Bu kişide beslenmede zeytinyağı ile ayçiçeği yağı tüketimi oranları belirlenir. İlave olarak omega-3 zengini besinlerle birlikte takviye edici gıdalar önerilir. İnflamasyon azalır ve iyileşme süreci başlar. Takviye edici gıda tedavi etmez ancak hastalığın tedavisinde ciddi rolü olduğu gerçeği kabul edilmiştir. Örnek verdiğimiz hastalarda B12 ve omega-3 kullanımına bağlı iyileşmeler birçok klinik araştırmalar ile teyit edilmiştir.

Takviye edici gıdalar sürekli kullanılır mı?

Her vitamin mineral ve eser elementlerin yarılanma ömürleri vardır. Bu süreler göz önünde bulundurarak takviye edici gıdalar ara verilerek kullanılabilir.

Takviye edici gıdanın yarılanma ömrü nedir?

Örneğin 1 ay boyunca her gün 1200 mcg metilkobalamin formunda B12 takviyesi kullandınız. Yarılanma ömrü, ilaç ya da takviye kesildikten sonra etken maddenin plazma konsantrasyonunun %50' ye kadar azalması için gereken zamandır. Yani bir ayda aldığınız B12’ nin yarı yarıya kullanılmış olduğu düşünülen süredir.

Kronik hastalıkların önlenmesinde gıda takviyelerinin rolü

Özellikle kronik hastalıklarda vitamin mineral ve eser elementlerin eksikliği ön plana çıkıyor. Hastalıkların önlenmesinde takviye edici gıdaların doğru dozda ve gerekli testler sonunda sağlık profesyonelleri tarafından belirlenen şekilde kullanılması hastalıkların önlenmesinde yardımcı olmaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda; D vitamini eksikliği olan kişilerde D vitamini takviyesi kronik hastalıklarda iyileşme sürecine katkı sağlamıştır.

İnflamasyona bağlı hastalıkların önlenmesinde gıda takviyelerinin rolü

Doğru bilinen yanlışlar

Yanlış: Gıda takviyeleri ihtiyaç olmadan da kullanılabilir.

Doğru: Gıda takviyeleri ihtiyaç olmadan kullanılabilir. Ancak dozu kontrollü olarak belirlenmelidir. Toksik dozlarda gıda takviyesi vücuda ciddi zararlar verebilir.

Yanlış: Gıda takviyeleri ilaçsız tedavi yöntemidir.

Doğru: Gıda takviyeleri vücudun ihtiyacı olanı verir. Ancak hastalığın devamı halinde ilaç tedavisi gerekebilir.

Yanlış: Gıda takviyeleri yan etkisidir.

Doğru: Gıda takviyeleri de ilaçlar gibi etken maddeleri nedeniyle yan etkiler gösterebilir. Gıda takviyesi kullanmak için reçete gerekmez. Ancak sağlık profesyonelleri tarafından yapılan